سوریه: متنوع جغرافیه او سوداګریز فرصتونه
سوریه په منځني ختیځ کې پروت یو هېواد دی چې شمال ته یې له ترکیې، ختیځ ته له عراق، په جنوب کې له اردن، په سوېل لوېدیځ کې له اسرائیلو او په لوېدیځ کې له لبنان او مدیترانې سمندرګي سره ګډه پوله لري. دا متنوع جغرافیه لري چې مختلف منظرې او ځانګړتیاوې پکې شاملې دي. د سوریې په لویدیځه څنډه کې یوه تنګ ساحلي میدان پروت دی چې له شمال څخه جنوب ته غځیدلی دی. دا سیمه حاصلخیزه او ډیر نفوس لرونکی دی ، د لتاکیا او طرطوس په څیر ښارونه په ساحل کې موقعیت لري. د ساحل څخه دننه دننه حرکت کول، سوریه د څو غرونو سلسلې لخوا مشخص کیږي. د لبنان ضد غرونه د لبنان سره د هیواد لویدیځ سرحد جوړوي. په غرنۍ سیمه کې جبل العالق، جبل انصاری او جبل الشیخ سلسلې شاملې دي.
د فرات سیند سربیره، سوریه یو څو نور د پام وړ اوبه لري. د اسد جهيل، د فرات پر غاړه د تبقې د بند په واسطه جوړ شوی د هېواد تر ټولو لوی جهيل دی. د اورونټس سیند د مدیترانې بحیرې ته د خالي کیدو دمخه د سوریې له لویدیځې برخې څخه تیریږي. د سوریې جغرافيه د خپل تاریخ او کلتور په وده کې د پام وړ رول لوبولی دی. د هیواد بیلابیلې سیمې جلا اقلیم، سرچینې او کرنیز ظرفیت لري، چې د اوسیدو بڼې او اقتصادي فعالیتونو اغیزه کوي.
دا په لویدیځ آسیا کې موقعیت لري، په منځني ختیځ کې د عربي ټاپووزمې په شمال کې او د مدیترانې بحر په ختیځ کې موقعیت لري. دا په شمال کې له ترکیې، لویدیځ ته له لبنان او فلسطین، ختیځ ته له عراق او په جنوب کې له اردن سره ګډه پوله لري. د سوریې په جغرافیه کې په لویدیځ کې د غرونو سلسلې او په داخلي برخه کې د سټیپس شامل دي. د سوریې دښتې په ختیځ کې او د دروز غرنۍ لړۍ د هیواد په جنوب کې موقعیت لري. د فرات سیند د سوریې دښته ویشلې ده. د دغه بند زیرمه چې په ۱۹۷۳ کال کې د فرات په څنډه کې جوړه شوې وه د اسد جهيل بلل کیږي او دا مهال په سوریه کې تر ټولو لوی جهيل دی.
د سوریې تر ټولو لوړه نقطه د جبل الشیخ غر دی، د لبنان په پوله کې 2,814 متره (9,232 فوټ) دی. نیمه وچ سټیپ زونونه چې له یوې خوا د مدیترانې د لندبل څنډو او له بلې خوا د صحرا په مینځ کې پراته دي ، د هیواد شاوخوا درې پر څلورمه برخه پوښي. دا سټیپ زونونه ګرم او وچ بادونه کوربه کوي چې د صحرا له لارې تیریږي.
د سوریې متنوع طبیعت، د غرونو، دښتو، دښتو، سیندونو او خلاصو اوبو ته د لاسرسي سره، د دې هیواد په صنعت او کرنې خورا لوی اغیز کړی دی. د سوریې اقتصاد د صنعت، کرنې او سوداګرۍ په دریو ستنو ولاړ دی او موږ باید د تیلو او ګازو صنعت او همدارنګه د ګرځندوی صنعت هیر نکړو. د سوریې اقتصاد په ۱۹۹۰ لسیزه کې له ګڼو بحرانونو سره مخ و چې د دغه هېواد راتلونکې یې تر سیوري لاندې راوستې او په لنډه توګه یې په درېیو برخو کې لنډیز کولای شو.
- تېل له منځه تللو ذخیرې دي او د بیې د لوړ بدلون او د ځمکې لاندې زیرمو د کمېدو له امله د عاید اصلي سرچینه نه شي ګڼل کېدای.
- په سوریه کې د نفوسو کلني وده په اوسط ډول ۳.۳ سلنه ده چې د نړۍ له اوسط څخه لوړه ده. دې کار د کار ځواک زیات کړی او هیواد یې دې ته اړ کړی چې د پوهنې، روغتیا او د ټولنیز امنیت په سیستم کې پراخه پانګونه وکړي.
- د سوداګرۍ پرانیستل چې سوریه د عربي هېوادونو د ازادې سوداګرۍ په سیمه کې ده او یا له اروپايي ټولنې سره د همکارۍ او یا هم د سوداګرۍ له نړیوال سازمان سره د یوځای کېدو له امله کېږي، د سوریې پر صنعت ډېر اغېز لري ځکه چې د سوریې ډېری فابریکې او صنعتي مرکزونه د حکومت ملاتړ کوي. د دې پرانستلو سره مقاومت نشي کولی.
سوریه په څوارلسو ولایتونو ویشل شوې ده. هر ولایت په 60 هیوادونو ویشل شوی (په عربي کې: سیمه)، او هر ولایت په کوچنیو برخو ویشل شوی دی (په عربي کې: ولسوالۍ). دمشق د سوریې پلازمینه او د هیواد دوهم لوی ښار دی. په شمال کې د حلب ښار د سوریې تر ټولو لوی ښار دی. د لتاکیا او طرطوس ښارونه د مدیترانې سمندر په څنډو کې ترټولو لوی او اصلي بندرونه دي. د سوریې اقتصاد د دولتي اقتصاد په توګه پیژندل کیږي. په خصوصي سکتور کې د قوي مالي منابعو او زیربنا نشتوالی او همدارنګه په اقتصاد کې د دولت لاسوهنې هیواد له سخت اقتصادي حالت سره مخ کړی دی.
د غرونو ختیځ ته، د سوریې دښته، چې د بدیع الشام په نوم هم پیژندل کیږي، په منظره حاکمیت لري. دا د ډبرينو او شګو خاورو پراخه وچه ده، لږ نفوس لري، او د څو نخلستانو ښارونو کور دی. د فرات سیند، چې په سیمه کې یو له مهمو سیندونو څخه دی، د سوریې له شمال ختیځ څخه سویل لویدیز ته په تریخ ډول تیریږي. د سیند دره یوه حاصلخیزه سیمه ده چې د کرنې او بشري استوګنځایونو ملاتړ کوي. د سوریې په شمالي برخه کې د حلب او حمص پلوته په څېر پراخې سیمې شتون لري. دا سیمې نسبتاً سمې ځمکې لري او د کرنې له پلوه ګټورې دي.
