د ارمنستان جغرافیه، سیاست او ګاونډیان څه دي؟

ارمنستان د یوریشیا د جنوبي قفقاز په سیمه کې موقعیت لري، چې د ګاونډیو هیوادونو سره یې پیچلي سیاسي او اقتصادي اړیکې لري. د اذربایجان سره شخړې، چې د ناګورنو قره باغ سیمې په اړه دي، د ارمنستان او اذربایجان ترمنځ اړیکې نازک کړي دي. ایران د ارمنستان لپاره یو مهم سوداګریز شریک دی، چې له دې لارې د وارداتو او صادراتو لپاره بدیل لاره برابروي. ارمنستان په شمال کې له ګرجستان سره مثبتې اړیکې لري، مګر ځینې وختونه سرحدي شخړې رامنځته کیږي. ارمنستان د صنعت او عاید له پلوه یو ځواکمن هیواد دی، چې د کاري چاپیریال له امله یې د اوسیدو لپاره مناسب ځای ګرځیدلی دی. دغه هیواد 11 ولایتونه لري او په سیاسي توګه یوه دیموکراتیک جمهوریت دی. ارمنستان او ترکیه ترمنځ اړیکې هم پیچلې دي، چې د نسل وژنې مسلې له امله ترینګلې شوې دي.

د ارمنستان په ټولو برخو کې نړیواله درجه بندي

د ارمنستان اقتصاد د نړیوال اقتصادي ځواک په پرتله کوچنی دی، چې د 2020 په کال کې یې GDP نږدې 13. 6 ملیارد ډالر و. د صادراتو تنوع او د لوړ ارزښت لرونکو صنعتونو پراختیا د ارمنستان نړیوال سوداګریز موقعیت ته وده ورکوي. د نړیوال بانک د سوداګرۍ اسانتیا شاخص کې، ارمنستان په وروستیو کلونو کې پرمختګ کړی، مګر په نړیوال سیالۍ شاخص کې درجه نسبتا ټیټه ده. ارمنستان د کان کیندنې، کرنې او ټوکرونو په سکتورونو تکیه لري، چې دا یې صادرات محدودوي. هیواد د معلوماتي ټکنالوژۍ او سافټویر پراختیا کې پرمختګ کړی دی، چې له امله یې نړیوال پیژندنه ترلاسه کړې. سره له دې چې ارمنستان سیمه ییزې ننګونې لري، لکه د اذربایجان سره شخړه، حکومت هڅه کوي چې پانګه اچونه جذب کړي او اقتصادي همکارۍ ته وده ورکړي. ارمنستان د یوریشیا اقتصادي اتحادیې غړی دی او د اروپایی اتحادیې سره هم ملګرتیا لري.

د ارمنانو کلتور او پرمختګ

ارمنستان د سوداګرۍ په برخه کې د روسیې، چین، او اروپايي ټولنې سره قوي اړیکې لري. روسیه د ارمنستان لپاره د وارداتو لویه سرچینه ده، په ځانګړې توګه د طبیعي ګاز او ماشینري په برخه کې. چین هم د ارمنستان لپاره مهم سوداګریز شریک دی، چې له دې هېواد څخه مختلف تولیدات لکه الکترونیکي توکي او خام مواد واردوي. اروپايي ټولنه هم د ارمنستان لپاره مهمه سوداګریزه سرچینه ده، چې له جرمني، ایټالیا او فرانسي څخه توکي واردوي. ارمنستان له ایران څخه هم انرژي او خوراکي توکي واردوي. دغه هېواد د صنعتي سکتور په وده کې هم پرمختګ کړی دی، چې له دې سره یې عواید زیات شوي دي. ارمنستان د نړیوالو بازارونو سره اړیکې پراخوي او هڅه کوي چې خپلې صادراتي وړتیاوې لوړ کړي.

د ارمنستان اصلي د وارداتو شریک هیوادونه کوم دي؟

روسیه د ارمنستان لپاره د وارداتو تر ټولو لوی شریک دی، چې له دې هېواد سره د طبیعي ګاز، پټرولیم محصولات او ماشینري په ګډون مختلف توکي واردوي. چین په وروستیو کلونو کې د ارمنستان لپاره مهم سوداګریز ملګری ګرځېدلی، چې له دې هېواد څخه ماشینونه او الکترونیکي توکي واردوي. المان هم د ماشینونو او تجهیزاتو په برخه کې مهم دی. ایران د ګاونډي هیواد په توګه د انرژۍ اړتیاوې پوره کوي، پداسې حال کې چې ترکیه د ساختماني توکو او خوراکي محصولاتو لپاره مهمه سرچینه ده. متحده ایالات هم د ماشینري او ټیکنالوژۍ په برخه کې ارزښتناک شریک دی. ارمنستان له اروپايي اتحادیې سره هم سوداګریزې اړیکې لري، چې مختلف توکي لکه کیمیاوي توکي او وسایط شامل دي. دا سوداګریزې اړیکې د نړیوالو بازارونو سره د ارمنستان ادغام ته وده ورکوي.

د ارمنستان اقتصاد او مالي سرچینې او عاید

د ارمنستان اقتصاد د بازار د ودې په حال کې دی، چې د پیسو نړیوال صندوق (IMF) له مخې، په 2020 کې یې GDP نږدې 13. 6 ملیارد ډالر و. د سړي سر GDP شاوخوا $4,500 دی، چې د پرمختللو هیوادونو په پرتله ټیټ دی. کلیدي صنعتونه لکه کان کیندنه، تولید، او خدمات د GDP په جوړښت کې مهم رول لري. ارمنستان د معدني سرچینو له کبله مشهور دی، په ځانګړې توګه مسو او مولیبډینم. بهرنۍ مستقیمه پانګه اچونه د اقتصادي پرمختګ لپاره مهمه ده، چې د روسیې او اروپایي هیوادونو څخه راځي. سیاحت هم په وروستیو کلونو کې وده کړې، چې ایرانیان دې هېواد ته راجلب کړي دي. ارمنستان د انرژي محدودیتونه لري او د تیلو او ګازو سرچینې نه لري.

کرنه او خدمات هم مهم سکتورونه دي، چې کرنه شاوخوا 44٪ کار ځواک جوړوي. مالیه هم د حکومت لپاره یوه مهمه عایداتي سرچینه ده.

د ارمنستان سوداګریز احصایې

ارمنستان د مسو او مولیبډینم په ګډون د منرالونو د صادراتو لپاره مشهور دی. د دې هیواد کرنیز محصولات لکه زردالو، انګور، او سبزیجات هم مهم صادرات دي. ارمنستان د زیوراتو تولید او صادرات هم لري، په ځانګړې توګه د سرو زرو او قیمتي ډبرو. سره له دې چې ارمنستان د سمندر ته لاسرسی نلري، دا وضعیت د ګاونډیو هیوادونو سره سوداګریزې اړیکې پراخوي. روسیه د ارمنستان ترټولو لوی سوداګریز شریک دی، چې 26. 93٪ صادرات او واردات لري. ایران او متحده ایالات هم مهم شریکان دي، په ځانګړې توګه په انرژۍ او ټیکنالوژۍ کې. ارمنستان د یوریشیا اقتصادي اتحادیې له امتیازاتو څخه ګټه پورته کوي، چې سوداګرۍ ته وده ورکوي. سره له دې چې ارمنستان کرنیز هیواد دی، دا ځینې خوراکي توکي هم واردوي ترڅو کورني اړتیاوې پوره کړي.